Tüberküloz hastalığı toplumun bilgilendirilmesi ve dikkatinin çekilmesi amacıyla, her yıl Ocak ayının ilk Pazar gününden başlayan bu hafta “Verem Eğitimi ve Propaganda Haftası” olarak belirlenmiştir.

Tüberküloz Hastalığının Etkeni 

* Tüberküloz etkeni Mycobacterium tuberculosis(M.tuberculosis) kompleks basilleridir.

*  M. Tuberculosis yavaş çoğalan, kültürde 2-6 hafta üreyen ve oksijenli ortamda yaşayan bir basildir. Asit ile boya vermediğinden aside dirençli basil (ARB) olarak adlandırılır.

Tüberkülozun Bulaşması

*Tüberküloz basili hava yolu ile bulaşır.

* Basilin kaynağı, hiç tedavi görmemiş veya düzenli tedavi görmeyen aktif akciğer ve larinks (gırtlak) tüberkülozu olan hastalıktır.

*Hasta insanlardan öksürme ve hapşırma ile yayılan mikrobun solunum yolu ile alınması sonucu bulaşır.

*Balgam yayması pozitif olan ve akciğerinde kavitesi bulunan hastalar daha fazla basil saçarlar.

*En çok hastanın aile bireyleriyle ve yakın çalışma arkadaşlarına bulaşma olur.

*Tedavi ile basil sayısı çok kısa sürede azalır. Hastaların çoğunda tedavi başladıktan sonra ortalama

2-3 haftada bulaştırıcılık yok olur.

Tüberküloz Enfeksiyonu ve Hastalığı 

*Tüberküloz enfeksiyonu ve tüberküloz hastalığı birbirinden farklıdır.

*Tüberküloz enfeksiyonu vücutta tüberküloz basilinin sessiz durduğu ve adete hapsedildiği bir durumdur.

*Tüberküloz enfeksiyonu olan kişilerin %5-15’inde yaşamlarının bir döneminde tüberküloz hastalığı gelişme riski vardır.

*Tüberküloz enfeksiyonu basilin vücuda girmesinden sonra 8-10 haftada tüberkülin deri testinin(TDT) pozitifleşmesi ile kendini gösterir.

Tüberküloz hastalığı tüberkülozla ilgili klinik belirti ve bulguların ortaya çıktığı duruma denir.

*Hastalığın gelişimine yol açan, vücut direncini düşüren, bağışıklığı etkileyen hastalıklar ve etkenler vardır. HIV/IDS vücut direncini en çok düşüren hastalıktır. Bunun dışında başta diabetes mellitu, kronik böbrek yetmezliği, bazı kanserler, ilaç ve alkol bağımlığı,tütün kullanımı, silikozis olmak üzere hastalıklarda vücut direncini düşürür. Bebek ve çocuklarda vücut direnci düşük olduğundan hastalığa yakalanma riski fazladır.

*Tüberküloz hastalığı saç ve tırnak hariç tüm doku ve organları tutabilir. Tuttuğu doku ve organa göre bulgu ve belirti gösterir, ancak en çok akciğerlerde görülür(%60-70). Hastalığın tuttuğu diğer organlar en sık görülenler: plevra, lenf bezleri, kemikler, böbrekler ve beyin zarlarıdır(menenjit).

TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ BELİRTİLERİ

*Genel yakınmalar: Halsizlik, iştahsızlık,kilo kaybı, çocuklarda kilo almama, ateş, gece terlemesi vb olabilir.

Solunum sistemi yakınmaları: Öksürük, balgam, öksürükle kan tükürme, göğüs sırt yan ağrısı, nefes darlığıdır.

*Larinks tüberkülozu ses kısıklığı yapabilir.

*Diğer organları tutan tüberküloz hastalığında ilgili organa ait bulgular olabilir (lenfadenopati. hematüri. eklemde şişlik vb.).

*İki-üç haftadan uzun süren ve non-spesifik antibiyotik tedavisi almış olmasına rağmen klinik yanıt alınmayan öksürükle tüberküloz hastalığından şüphelenmek gerekir.

TÜBERKÜLOZ TANISI

*Tüberküloz hastalığının kesin tanısı, balgamda verem mikrobunun gösterilmesi ile konulur. Basilin mikroskopta gösterilmesi ya da kültürde üretilmesi gereklidir.

*Hastanın semptomları ve röntgen bulguları, hastalıktan şüphelenmeyi sağlar.

*Tüberküloz tanısında kullanılan tüberkülin  deri testi(TDT) vücutta mikrobun olduğunu gösterir. Bu durum tüberküloz enfeksiyonu veya tüberküloz hastalığını işaret eder. Bu konudaki değerlendirmeyi ilgili doktor yapar.

BİLDİRİM VE KAYIT 

*Tüberküloz bildirimi zorunlu bir hastalıktır. Tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında tanı konulan hastaların 24 saat içinde ilgili ilçe sağlık müdürlüğüne/toplum sağlık merkezine bildirilmesi gerekir.

*Tanı konulan tüm tüberküloz hastaları verem hastaları verem savaşı dispanserinde kaydedilir.

TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ TEDAVİSİ

*Ülkemizde tüberküloz tedavisi ücretsizdir.

*Tüberküloz hastalarının tedavisinde standart tedavide genelikle iki ay 4 farklı ilaçla ve dört ay 2 farklı ilaçla olmak üzere 6 aylık tedavi uygulanmaktadır.

*Tedavide verilen ilaçların düzenli içilmesi çok önem taşır. Çünkü hastaların bir kısmı tedaviyi terk etmekte ve toplumda basil saçmayı sürdürmektedirler.

*Tedavinin dispanserde ya da hastanede başlanması gerekir. Aylık takiplerinin de dispanserde yapılması uygundur. Tedaviyi sonlandırana kadar özenle sürdürmek gerekir.

DİRENÇLİ TÜBERKÜLOZ

*Tüberküloz  tedavisinde ilaçlar eksik ya da düzensiz kullanılırsa iyileşmez, tedavisi güçleşerek dirençli tüberküloz gelişebilir.

*Özelikle çok ilaca dirençli tüberküloz(ÇİD-TB) (İzoniyazid ve Rifampisin’e direnç) tüm dünyada önem arz etmektedir.

TEMASLI MUAYENESİ VE KORUMA TEDAVİSİ

*Bulaştırıcı tüberküloz hastası ile aynı havayı paylaşan ve tüberküloz basiline maruzkalan kişilere “temaslı” denir.

*Tüberküloz hastası ile temas olan kişide enfeksiyon gelişimini önlemek ve tüberküloz enfeksiyonu olan kişide tüberküloz hastalığı gelişimini önlemek amacıyla koruyucu tedavisi verilmektedir.

*Tüberküloz hastasının aile bireyleri ve diğer temaslıları dispanserlerde ücretsiz olarak muayene edilir ve gerekli tetkikler yapılır.

*Temaslı muayenesi sonucunda hasta olduğu tespit edilenler tedavi edilir.

*Hasta olmayan fakat tüberküloz olma riski taşıyan kişilere koruma tedavisi verilir.

*Koruma tedavisi tek ilaçla ve 6ay süreyle verilir. Bu tedavinin hastalanmayla %90 ‘a varan oranda önlendiği bilinmektedir.

VEREM AŞISI-BACILLE CALMETTE GUERIN(BCG)

*BCG aşısı özelikle çocuklarda kanla yayılan ve ağır seyreden tüberküloz hastalığını (menenjit ve miliyer TB) önlemede etkilidir.

*Aşı zamanı geçirilirse 6 yaşa kadar yapılabilir, ancak bu durum önce tüberkülin deri testi (TDT) yapılması gerekir.

DÜNYADA TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ DURUMU 

*Dünya nüfusunun yaklaşık dörtte biri tüberküloz basili (M.tuberculosis) ile enfektedir. Bu insanların %5-15’inde  yaşamlarının bir döneminde tüberküloz hastalığının ortaya çıkma riski olduğu kabul edilmektedir.

*Tüberküloz çoğunlukla ekonomik olarak üretken yaş gurubundaki erişkinleri tutmaktadır.

*Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün Küresel Tüberküloz 2021 Raporuna göre dünya genelinde tüberküloz görülme sıklığı (insidans) ve tüberkülozdan ölümler düşmektedir.

*Dünya genelinde 2020 yılında 10 milyon yeni tüberküloz hastası ortaya çıkmıştır. Bunların yaklaşık 5.6 milyonu erkek (15 yaş), 3,3 milyonu kadın (15 yaş) ve 1.1 milyonu çocuktur.(15 yaşından küçük)

*Dünya genelinde 2020 yılında 1.5 milyon insan tüberkülozdan hayatını kaybetmiştir(Bunlardan yaklaşık 214.000’i HIV+TB hastasıdır)

TÜRKİYE’DE TÜBERKÜLOZ HASTALIĞININ DURUMU

Türkiye’de tüberküloz görülme sıklığı (insidans) her yıl %3-4 oranında azalmaktadır.

*Ülkemizde 2020 yılında verem savaş dispanserlerine kayıtlı toplam TB vaka sayısı 8.925 dir.

*2020 yılı TB hastaların %93,6’sı  (8.358 kişi) yeni TB olgusu, %6.4 ‘ü(567 kişi) önceden tedavi görmüş olgulardır.

*Toplam 8.925 hastanın 5.108’i (%57,2) erkek,3.817 (%41,5) kadındır.

*Hastaların 5.215’inde (%58,4) akciğer tüberkülozu varken, 3.123’ünde (%35.0) akciğer dışındaki organlar (lenf bezleri, plevra, kemik, böbrek, beyin vb.) tutulmuştur. 587 hastada ise hem akciğer hem de akciğer dışı tutulum vardır.

*2020 yılı hastalarının %15,9’u (1.420 hasta) yabancı ülke doğumludur.

Powered by Froala Editor